Geçtiğimiz sene demiryolu yüklerinin üçte birini taşıyan özel vagon sahipleri için sektör hızla cazibesini yitiriyor.

Demiryolu taşımacılığındaki özel sektör yatırımlarında özel vagonlar halen birinci sırada. 4 bine yakın özel sektör vagonu 500 milyon TL’nin üzerinde bir yatırım değerine sahip. Geçtiğimiz yıl tüm demiryolu taşımalarının üçte biri özel vagonlarla yapıldı.  

2005 yılında TCDD’nin büyük desteğiyle hızla gelişen özel vagon sahipliği eski günlerini arıyor. Yeni yatırımlar durdu, geçtiğimiz sene özel vagon sayısı azaldı, sektöre yeni oyuncu girmiyor.

Özel sektörde taşımalar arttı, yatırımlar durdu

İşte özel vagon sahipliğinin tadını kaçıran etmenler:

Özel vagonlara indirim azalıyor

2006 sonuna kadar özel vagonlara %45 indirim uygulanıyordu. Tren taşıma fiyatının neredeyse yarısına ulaşan bu indirim, özel vagon sahiplerine TCDD tarifesi ile aynı -zaman zaman altında- fiyatlarla taşıma yapabilmesini, aradaki farkla vagon maliyetini ve bakımını karşılayabilmesini sağlıyordu. Bu indirim kademeli olarak %35’e indi. Birkaç yıl içinde %30’a düşmesi bekleniyor.

Bakım maliyetleri arttı

Filo sahibi olmanın maliyeti arttı. Serbestleşme ile birlikte gelen yeni düzenlemeler, filo sahiplerine bakımdan sorumlu yetkili firmalarla çalışma zorunluluğu getirdi. Vagonlar konusundaki yeni standartlar bakım maliyetlerini yukarı çekiyor. Vagon başına 25-30 bin TL’den başlayan revizyon maliyetleri, bu ay başında yeniden düzenlenen “hasar tanzim tarifesi”ndeki ciddi artışlar vagon sahiplerini kara kara düşündürüyor.

Vagonlar daha pahalı

Yeni vagonlar için istenen TSI standartları,vagon imalat maliyetlerini arttırdı. Sertifikasyon süreçlerinin yüksek maliyetleri ve ithalat yasağı, farklı bir vagondan az sayıda satın alınabilmesini zorlaştırdı. 2005’li yıllarda olduğu gibi ucuz ikinci el vagonları yurt dışından getirmek de artık mümkün değil.

TCDD Taşımacılık artık rakip

TCDD Taşımacılık hala kamu hizmeti verme sorumluluğu ve yükümlülüğü ile hareket etse de, kar amacı güden ve kendi çıkarlarını da korumaya çalışan bir kuruluş haline geldi. Eskiden farklı olarak, müşterilere doğrudan giden, entegre lojistik çözümler öneren, uzun vadeli anlaşmalar karşılığında tarife indirimleri uygulayan bir TCDD Taşımacılık var. TCDD Taşımacılık, piyasada ihtiyaç duyulan 90’lık konteyner vagonu, cep vagon, otomobil vagonu gibi konularda da özel sektöre göre daha atak davranıyor.

Türkiye’nin en büyük özel vagon filoları

Tarife zorluyor

TCDD Taşımacılık, Ağustos ayından itibaren kurlarda meydana gelen artışı demiryolu fiyatlarına yansıtmadı. TL cinsinden olan yurtiçi tarife ile Avro cinsinden olan yurtdışı tarife arasında önemli bir açı oluştu. Hakim operatör olan TCDD Taşımacılık’ın fiyatları, özel vagon sahiplerinin de müşterilerine sunduğu fiyatları belirliyor. Bu yüzden maliyetlerdeki artışa rağmen hiçbir vagon sahibi fiyat artışı yapamadı.

Özel operatörler gelmedi

Özel operatörler, alternatif fiyat ve çözümleri ile vagon sahiplerine yeni olanaklar ve seçenekler yaratabilirdi. Ancak mevcut iki özel operatörün de faaliyeti, birer hatta kendi vagonlarıyla taşıdıkları kendi yükleriyle sınırlı kaldı.

Kapak fotoğrafı: Onur Uysal ©