Geçtiğimiz hafta Ulaştırma Bakanlığı’na bağlı birimlerdeki üst yönetim değişiklikleri gündemin ortasına bomba gibi düştü.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından yapılan düzenlemeler şöyle. DHMİ Genel Müdürü emekliye ayrıldı. Altyapı ve Yatırımlar Genel Müdürü ve TCDD Taşımacılık Genel Müdürü Veysi Kurt’un görevleri değiştirildi.  TCDD Genel Müdürü İsa Apaydın’ın da Türkiye’ye döndükten sonra görevinde değişikliğe gidileceği basında yer aldı.

İsa Apaydın ve Veysi Kurt yaklaşık 15 yıldır TCDD’nin üst yönetiminde yer alıyorlar. Bir dönem Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü görevini de üstlenmiş olan Erol Çıtak ise, iki yılı aşkın bir süredir, Altyapı ve Yatırımlar Genel Müdürü olarak görev yapmaktaydı.

Demiryolu projeleri ve hizmetlerinin en başındaki bu üç göreve atanacakları zorlu başlıklar bekliyor. İşte bu başlıklar:

Marmaray

Her üç genel müdürü de ilgilendiren en önemli başlık Marmaray. İstanbul’u boydan boya geçen Marmaray projesinin açılışı hemen seçim öncesinde, 10 Mart’ta yapılacak. Herhangi bir aksamaya kimsenin tahammülü yok, bu yüzden her üç genel müdürlük için de masadaki en kritik konu.

Yeni hızlı tren hatları

Halen yapımı devam eden üç hızlı tren hattı, Ankara-Sivas, Ankara-İzmir ve Bursa-Osmaneli hatları, altyapı ve yatırımlardan sorumlu yeni genel müdürün en önemli gündem maddesi olacak. Ankara-Sivas hattının bazı bölümlerinde ray serimi başlasa da, Ankara-Kırıkkale arasında viyadük çalışmalarının devam ettiği bölümler var. Açılış 2020’ye ertelendi, ancak bu önümüzdeki yıla yetişmesi de kolay olmayacak.

Yılan hikayesine dönen Bursa-Osmaneli hızlı treninin önündeki en büyük engel ise bütçe kısıtları.

Ankara-İzmir hızlı tren hattının en azından Afyon’a kadarki ilk kısmının öncelikle açılması gündemde, ancak projede ray serimi, elektrifikasyon ve sinyalizasyon gibi büyük harcama gerektiren kısımlara sıra geldi.

Güvenlik

2004’deki “hızlandırılmış tren” kazası sonrası 13 yıl boyunca o ölçekte bir tren kazası olmamıştı. Geçtiğimiz yıl içinde yaşanan Çorlu ve Ankara kazaları demiryollarında güvenliği gündemin üst sıralarına taşıdı. Şimdi Marmaray’da Başkentray’dan daha zorlu ve yoğun bir trafik başlıyor. TCDD ve TCDD Taşımacılık yönetimi ve personeline büyük iş düşüyor.

Marmaray’dan yük geçişi

Marmaray, banliyö trenleri ve hızlı trenlerin başlamasıyla İstanbullular için açılmış olacak. Ancak TCDD ve TCDD Taşımacılık açısından bir konu daha var: Yük trenlerinin Marmaray’dan geçişi.

Marmaray ve Kars-Tiflis-Bakü hattı ile uluslararası demiryolu taşımacılığından pay almak isteyen Türkiye için yük trenlerinin Marmaray tünelinden geçişi önemli. Ancak banliyö trenleri ve hızlı trenlerin yoğun olarak kullanıldığı ve bir aksaklığın etkilerinin büyük olacağı düşünüldüğünde üst yönetimin nasıl bir karar alacağı merakla bekleniyor.

Serbestleşme

Demiryolu taşımacılığı iki yıldır serbest. Ancak serbestleşmenin büyük fark yarattığı söylenemez. Havayolundakine benzer yoğun bir rekabetin yaşanacağı beklentisi boşa çıktı. Özel operatörlerin sayısı ikide kaldı, bu iki firma da kendi mevcut yüklerine konsantre oldular. Yük tarafında, serbestleşme ile birlikte rekabetin artması, hizmetlerin çeşitlenmesi bekleniyordu, olmadı. Sübvansiyon vb destekler daralabilir, veya özel sektörü kapsayacak şekilde genişleyebilir.

Yük taşımacılığı

Demiryolunda senelerdir 25-26 milyon ton civarında dolaşan yük taşımacığı bir türlü zincirini kıramadı. 2017’de, serbestleşmenin ilk yılında kıpırdanma sinyalleri veren yük taşımacılığı, 2018’de de artmaya devam etti, ancak hala taşıma modları arasında açık ara sonunculuktan kurtulabilmiş değil. Taşımalardan aldığı pay da hala %4’ün üzerine çıkamadı, %15 olan 2023 hedefinin hayli gerisinde. Yatırımların bu sene sınırlı olması, TCDD Taşımacılık’ı mevcut filo ve personelle çok daha fazlasını yapmaya zorlayacak.

Yolcu trenleri

Biletleri anında satılan, ünü sınırları aşan Doğu Ekspresi ile ilgili ortaya atılan “bazı acentelere biletlerin önceden verildiği” iddiası da yeni yönetimin başını ağrıtacak. Giderek artan ve artık bireysel kullanıcıların yanı sıra büyük tur operatörlerinin de katıldığı şikayetlere karşı bir adım atmanın zamanı geldi de geçiyor bile.

Yolcu taşımadaki önemli bir başlık da yeni hatlar. 4 Eylül Mavi (Ankara-Malatya), Çukurova Ekspresi (Ankara-Adana) ve Göller Ekspresi (İzmir-Denizli) planlarda yer almasına rağmen başlamadı. Belgrad treninin ömrü çok kısa oldu. Bu yılın 3. çeyreğinde seferlerin başlayacağı ilan edilen Bakü-Ankara treni merakle bekleniyor. İstanbul-Selanik, Ankara-Tahran ve İstanbul çıkışlı yeni gece trenlerinin olup olmayacağı da merak edilen konular arasında.

Karlılık

Şimdilik devletten çok büyük bir baskı olmasa da, TCDD Taşımacılık Genel Müdürü’nün önemli performans kriterlerinden biri karlılık. Altyapı maliyetlerinden arınan TCDD Taşımacılık’ın gelirlerin giderleri karşılama oranı, ilk senesinde %75’te kaldı, oysa ki hedef %82 idi. 2018’de bir miktar yükselme beklense de, TCDD Taşımacılık “kendi ayakları üzerinde durma” hedefinden henüz uzak. Ekonomide yeni dönem, karlılık konusundaki baskıları arttırabilir.

Kapak fotoğrafı: Onur Uysal ©