Trenler, peşi sıra yapılan zamların ardından hala rekabetçi mi?

Yolcu trenlerine Nisan ayının ikinci, yılın üçüncü zammı geldi. 1 Ocak’a göre bilet fiyatları en az %70 arttı. Özellikle kuşetlilerde iki kat artan fiyatlar var. Peki hızlı trenler dışında yavaşlığı ile bilinen, hemen hepsinde ucuzluğu ile öne çıkan tren fiyatları otobüs fiyatlarının neresinde? İşte yolcu trenlerinin çalıştığı güzergahlarda yaptığımız karşılaştırma sonuçları*:

Ucuz ve hızlı trenler hep dolu

Bazı güzergahlarda trenler hem otobüslerle benzer sürelerde hizmet verirken, çok daha uygun fiyatlarla büyük bir avantaj sağlıyor. Bu trenler neredeyse rakipsiz ve hep dolu.

Bu güzergahlarda tren neredeyse ana taşıma modu olabilecek seviyede. Trenlerin doluluk oranları hayli yüksek. Tek eksik daha fazla tren olmaması.

Bazı hatlar yavaş, ama farka değer

Bazı güzergahlarda trenler 1-2 saat daha yavaş. Ancak bu fark, istasyonların şehir merkezinde olması, otobüs terminallerinin hemen tamamının ise şehir dışına alınması sayesinde bir miktar telafi ediliyor. Öte yandan fiyat farkı, kalan farkı unutturabilecek seviyede. Otobüsler en az iki kat pahalı. Bu farkın dört katına çıktığı güzergahlar var.

Bu güzergahların tamamında trenler günde karşılıklı birer sefer yapıyor. Gün içinde çok sayıda sefer yapan otobüslerin en büyük avantajı da bu.

Doğuda durum Sivas ile değişecek

Ankara ile doğusundaki şehirler arasındaki trenlerin sefer süreleri otobüslerin hayli üstünde. Fark %50’yi aşıyor, Ankara-Kars rotasında süre farkı 10 saati buluyor. Ancak fiyatlar çok cazip. Otobüs fiyatları trenlerin en az 2,5 katı. Ankara-Sivas’ta 5 katına yaklaşıyor.

Ancak bu güzergahlarda otobüslerin süre avantajı bitmek üzere. Ankara-Sivas YHT hattı açıldığında, Ankara’dan kalkan doğu yönlü trenlerin tamamının geçtiği Sivas’a ulaşım, 11:30 saatten 3 saate (proje tümüyle tamamlandığı 2 saate) düşecek. Muhtemelen Ankara kalkışlı trenlerin bir kısmının yeni kalkış noktası Sivas olacak. Böylece, Ankara’dan YHT bağlantılı trenlerle gidilen hemen her yer, otobüslerle benzer bir seyahat süresine sahip olacak.

Ankara-Sivas güzergahı ise, Ankara-Konya ve Ankara-Eskişehir’de olduğu gibi otobüslerin trenle rekabete yenik düştüğü ve büyük ölçüde çekildiği bir güzergah olmaya aday.

İzmir hızlı treni bekliyor

Türkiye’nin en zengin bölgesel tren hizmetine sahip ili olan İzmir’de trenler, bazı rotalarda rakipsiz. Ancak gidilen mesafe uzadıkça trenler, fiyatları çok cazip olsa da, yavaş kalmaya başlıyor.

Bu tablo, Polatlı-İzmir YHT hattının tamamlanmasıyla değişecek. İzmir-Uşak ve İzmir-Konya hatları otobüslerin her anlamda önüne geçecek.

Öte yandan, yapımı devam eden Aydın-Denizli otobanı tamamlandığında, İzmir-Denizli güzergahında özel araç ve otobüslerin payının daha da artması bekleniyor.

Daha fazla tren seferi şart

Trenlerin özellikle bazı güzergahlarda otobüs yolcularının büyük bir kısmını kendine çekmesi aslında mümkün. İhtiyaç olan tek şey, daha fazla sefer. THY’nin, doluluk oranı hayli az olan İstanbul-Adana güzergahında, sefer sayısını azaltmak yerine arttırmasıyla doluluk oranlarının artmasına benzer bir stratejiye trenlerin de ihtiyacı var. Halen pek çok güzergahta otobüslerin sunabildiği en büyük avantaj, daha sık sefer olması ve bilet bulunabilmesi.

Öte yandan daha fazla tren seferi düzenlenmesinin önünde büyük engeller var. En büyük engel, trenlerin mevcut fiyatlarla giderlerini karşılayamıyor olması. Hatların tamamı sübvansiyonla ayakta duruyor. Daha fazla tren için hem Bakanlık onayı gerek, hem de daha fazla sübvansiyon. Çözüm, fiyatı otobüslere daha yakın, bu sayede sübvansiyona ihtiyaç duymayan, ekspres sefer, online bilet, rezerve koltuk vb özelliklerle ek çekicilik yaratan trenlerle sefer sayısının arttırılması.

İkinci büyük engel ise, TCDD Taşımacılık’ın elindeki tüm filoyu kullanıyor olması. Yeni seferler için yeni araç yatırımına ihtiyaç var. Ancak sübvansiyonla ayakta durabilen trenler için yatırım bütçesi ayrılması kolay değil. Bu sebeple de, daha az veya hiç destek olmadan işleyebilecek hatların yaratılması önemli.

* Bu çalışmada otobüs fiyatları için obilet.com uygulaması kullanılmış, en yaygın fiyat veya en yaygın bulunan iki fiyatın ortalaması kullanılmıştır.

Kapak fotoğrafı: Steve Hobson ©