Türkiye’de gündeme gelen tek makinist konusu, dünyada da tartışılıyor.

Tren güvenlik, izleme ve kontrol sistemlerinin gelişmesi, hem yolcu, hem de yük tarafında, trende çalışan personel sayısının azaltılmasını mümkün kılıyor.

Tüm dünyada sürücüsüz trenlere doğru bir eğilim var. Halen çok sayıda ülkede, tek makinist, birden çok treni kontrol eden kondüktör ve sadece bazı istasyonlarda görev yapan hareket memuru standart haline geldi bile.

Türkiye’de bugün tartışılan ise, yük trenlerinde tek makiniste geçilmesi. Yük trenlerinde tek makiniste bazı ülkelerde tümüyle, bazı ülkelerde kısmen izin verilirken, bazı ülkelerde ise iki makinist hala zorunlu.

Özel sektör tek makinist istiyor

İşte ülke ülke dünyada bu konuda izlenen politikalar:

Kanada

2-3 kilometre uzunluğundaki trenleriyle ünlü Kanada’da “tek makinist” izni yapılan incelemelerin ardından veriliyor. Halen iki firmaya izin verilmiş durumda. Tek makinistle idare edilen bir trenin deray olması, “tek makinist” tartışmalarını canlandırdı, tren idaresi tehlikeli maddelerde tek makinisti yasakladı.

ABD

Trenlerin ve altyapının hemen hemen tümüyle özel sektöre ait olduğu ABD’de yük trenlerinde lokomotifi süren bir makinist (ing. railroad engineer) ve diziden sorumlu bir kondüktör göre yapıyor. Ancak kondüktör zorunlu değil. İdarenin koyduğu güvenlik şartlarını yerine getiren operatörler, tek makinistle tren çalıştırabiliyor. Ancak şartlar ağır, bu yüzden tek makinistin kullanıldığı trenlerin sayısı fazla değil. 2015’te tren idaresi tek makinisti yasaklayan bir düzenleme yaptı, ancak henüz kabul edilmedi.

Avustralya

Avustralya’da 20 yıl önce başlayan tek makinist uygulaması yaygın. Hatta mutlaka ATP (trenin o hatta izin verilen hızın üzerine çıkması durumunda treni durduran sistem) sistemi bulunması gerekiyor ve makinist çalışma saatlerinde bazı limitler bulunuyor. Avustralya’da bu yıl makinistsiz tren denemeleri başarıyla yapıldı.

Avrupa

Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya, Polonya, İspanya, İsviçre, Çek Cumhuriyeti, Hollanda, Avusturya, İsveç, Danimarka, Finlandiye, Norveç, Belçika ve Litvanya trenlerin tek makinist ile idare edildiği ülkeler. Tek şart kullanılan hattın sinyalli olması.

Almanya, İsveç gibi ülkelerde makinistin uzaktan kumanda ile manevrayı ve fren testini yapması da oldukça yaygın.

Hollanda’da 50’li yıllardan bu yana yük trenlerinde tek makinist görevli. Manevralarda, uzaktan kumandalı değilse ikinci bir makinist görev yapıyor.

Macaristan’da tek makinist oldukça yaygın. Sadece lokomotifin yapısı nedeniyle görüşün kısıtlı olduğu durumlarda iki makinist kullanılıyor.

Portekiz’de yakın zamana dek iki makinist şarttı. Yakın zamanda yapılan değişiklikle CTC ve ATP sistemlerinin düzgün çalıştığı hatlarda izin verilmeye başlandı.

Romanya, Bulgaristan, Yunanistan ve Estonya’da trenler iki makinist ile çalıştırılıyor. Romanya’da da tek makinist tartışılmaya başlandı.

ERA bünyesinde yapılan çalışmalar, tek ve iki makinistin tren kazalarında anlamlı bir faktör olmadığını gösteriyor.

Hindistan

Yük trenlerinde iki makinist bulunuyor. Asistan makinist ünvanlı 2. makinist, min 10 yıl 1. makinistin yanında görev yapıp, min 2 sene manevra lokomotif kullandıktan sonra 1. Makinist olabiliyor.

Yeni Zelanda

Yeni Zelenda’da tek makinist telsiz erişiminin olduğu tüm hatlarda standart.

Brezilya

Brezilya’da tek makiniste izin veren ülkelerden.

Kapak Fotoğrafı: Onur Uysal ©