İki kentimiz, İstanbul ve Samsun, bazı hatlarda troleybüse geçmeyi değerlendiriyor.

Yıllar önce Türkiye’de ve dünyada yaygın olarak kullanılan troleybüsler zamanla yaygınlığını kaybetmiş, İngiltere ve Türkiye gibi ülkelerde tümüyle kaldırılmıştı. 2015 yılında Malatya’da trambüs adıyla yeniden hizmete alındı. Şimdi iki ilimiz daha troleybüsü değerlendiriyor: İstanbul ve Samsun.

İstanbul’da metrobüs yerine troleybüs

İstanbul’da kurulurken öngörülenden çok daha fazla ilgi gören, halen 52 km’lik güzergahta kentin en yoğun metro hatlarından daha fazla yolcu taşıyan (günde ortalama 800 bin) metrobüs filosunda çok sayıda ticari ömrü tamamlanmış araç bulunuyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, bu filoyu yenilemek yerine, kapasitesinin artmasını, işletme giderlerinin düşmesini sağlayacak ve daha çevreci bir çözümle, troleybüsle değiştirmeyi düşünüyor.

Samsun’da tramvay yerine troleybüs

Samsun ise, mevcut tramvay hattının Taflan ve havalimanına uzatma projelerinin yerine troleybüsün değerlendirildiği açıklandı. Belediye Başkanı Demir, mevcut karayolunu kullanacak troleybüslerin hem başlangıç hem de işletme maliyetlerinin daha düşük olduğu ve daha fazla yolcu taşıyabileceklerini belirtiyor.

Otobüs mü, troleybüs mü?

Troleybüsün otobüse göre hayli avantajı bulunmakta. Elektrikle çalışan troleybüsler çevreci, yakıt giderleri %70-80 daha düşük. Elektrikli motorlar, dizel motorlara göre daha güçlü, daha çabuk hızlanıyor, rampaları daha rahat çıkıyor. Elektrikli araçların bakım gideri daha az, ömrü daha uzun. Troleybüslerde, frenlemede enerjinin geri kazanımının mümkün olduğunu da eklemek lazım.

Troleybüslerin en önemli dezavantajı başlangıçta kurulan elektrik sistemi ile dizel araçlara göre daha yüksek olan elektrikli araçların ilk alım maliyeti. Araçların sadece tellerin olduğu yerlere mahkum olması da bir dezavantaj. Şehir içinde, özellikle meydan vb yerlerde tellerin yarattığı görüntü kirliliği de can sıkabiliyor.

Metrobüsün otoban boyunca uzanan özel bir hattı olduğundan, İstanbul’da tek yapılacak karşılaştırma maliyet. Aralıksız işleyen ve kapasitesinin üzerinde çalışan metrobüs sistemi için avantajları ise büyük katkı sağlayacak gibi gözüküyor.

Troleybüs mü, tramvay mı?

İstanbul’da metrobüs hattına tramvay döşenmesi hiç gündeme gelmedi. Oysa travmay, hatta Bursa’dakine benzer bir hafif metro sistemi, metrobüs kapasitesini hayli arttırabilirdi.

Tramvayın hiç tartışılmamasının bir sebebi, güzergahın baştaki hesapların çok çok üstünde bir yolcu yoğunluğuna ulaşması ve bu yüzden çözümün direk metro olarak görülmesi. Bir diğer sebebi ise güzergah üzerinde raylı sistem inşasının mümkün gözükmediği veya zorlu olduğu iki köprü, Haliç ve Boğaz Köprüsü olması. Bir diğer önemli konu da şu: Metrobüs İstanbul için o kadar hayati bir rol oynuyor ki, raylı sistem inşa edilmesi için bir süre durması bile büyük sıkıntı yaratacak. Oysa herhangi bir kesintiye sebep olmadan troleybüse geçmek mümkün.

Yoksa daha seri hareket edebilen, 6 kata varan yolcu kapasitesine sahip, işletme masrafları daha düşük olan, daha dar bir alanda hareket edebilen ve 4-5 kat daha uzun ömürlü olan tramvaylar/hafif metro araçları, hele ki İstanbul’daki gibi özel hattın ve tramvaya da uygun istasyonların hazır olduğu bir güzergahta troleybüslerden daha güçlü bir alternatif.

Samsun için ise, tramvayların en büyük dezavantajı başlangıç maliyetleri. Tramvay için hattın döşenmesi en önemli maliyet kalemi. Troleybüslerde sadece, tramvaydakine benzer bir elektrik sistemi mevcut yola döşenecek. Öte yandan, şehirler arası trafiğin de geçtiği bir yolda troleybüsler için kullanılacak elektrik hatlarının inşası bir problem oluşturabilir.

Yapılan araştırmalarda günlük 10 bin yolcuya kadar troleybüsler önerilirken, bunu aşan rotalarda tramvaylar önerilmekte.

Troleybüs mü, elektrikli otobüs mü?

Evet, troleybüsün bir alternatifi daha var: Elektrikli otobüs. Yani elektrik gücünü bataryasından alan, düzenli şarj edilmesi gereken otobüsler.

Hemen her şeyi troleybüsle aynı olan elektrikli otobüsler, ciddi bir başlangıç yatırımı anlamına gelen elektrik tellerine ihtiyaç duymuyor. Yerine elektriğin depolandığı batarya kullanıyor. Doğal olarak bataryaların bir sınırı, dolayısıyla otobüslerin bir menzili var. Batarya elektrikli otobüslerin en büyük maliyet kalemi ve menzili arttırmak için daha çok bataryaya ihtiyaç var. Mevcut elektrikli otobüsler 300-400 km’lik menzile ulaşabiliyor, bu ise metrobüs gibi uzun (52 km) ve aralıksız çalışılan hatlar haricinde ihtiyacı fazlasıyla karşılayabilecek gibi gözüküyor.

Elektrikli otobüslerin en önemli avantajı, çok rahatlıkla mevcut sisteme entegre edilebilmeleri. Bir otobüs alıp, küçük mobil bir şarj istasyonu kurup toplu taşımaya dahil etmek mümkün. Üstelik elektrikli otobüsün ihtiyaçların değişmesi halinde kolaylıkla başka bir güzergaha verilmesi de mümkün.

Elektrikli otobüsün yerli üreticisi de var, kullananı da

Belki şaşırtıcı gelecek, ancak Türkiye’de çok sayıda üretici elektrikli otobüs üretiyor. Bozankaya, Temsa, Otokar, Karsan.

Türkiye’de bir üretici, Bozankaya, hem trambüs üretiyor, hem de elektrikli otobüs. Fiyatlarını karşılaştırmak mümkün. Malatya için üretilen ve troleybüse çok benzeyen trambüslerin her biri 760 bin Avro idi. Trambüslerin boyu 24,7 metre ve 270 kişi kapasiteli. Trambüsler, troleybüslerden daha uzun ve bataryası da var. Böylece bir süre elektrik hattı olmadan gidebiliyor. Bu özellikle kendi özel yolundan ayrılıp Boğaz Köprüsü’nde diğer araçlarla yolu paylaşan metrobüslerin yerine geçebilmek için önemli bir avantaj.

Konya için üretilen elektrikli otobüsün fiyatı ise 351 bin Avro idi. Bozankaya’nın Sileo marka elektrikli otobüslerinin 4 farklı boyu var. Konya en küçüğü olan 10,7 metrelik Sileo 10’u aldı. 90 yolcu kapasiteli ve menzili 280 km. En büyüğü ise 24 metrelik Sileo 25. 210 yolcu kapasiteli ve 300 km menzilli.

Yukardaki sebepler, pek çok belediyenin elektrikli otobüslerle ilgilenmesine yol açtı. Bozankaya’nın E-Karat modeli İzmir’e 20, Eskişehir’e 4 adet satıldı. Elazığ 15 adet, Manisa 22 adet Sileo 18 alımı için anlaştı, teslimatlar devam ediyor. Kayseri 10 adet Sileo 18, 8 adet Sileo 25 için anlaştı. Balıkesir 180 adet MD9 için Temsa ile görüşüyor. Karaman da 10 adet elektrikli otobüs alacak.

Kapak fotoğrafı: Bozankaya ©