Türkiye demiryollarında elektrifikasyon ilerlerken, elektrikli lokomotife duyulan ihtiyaç da hızla artıyor.

Tüm hatların elektrikli hale getirilmesi hedefini taşıyan TCDD, henüz %100 hedefinden uzak olsa da, kritik hatların elektrifikasyonu konusunda önemli bir mesafe katetti. Son üç senede elektrikli konvansiyonel hatların uzunluğu %30 arttı. 2019 sonu itibariyle konvansiyonel hatların üçte biri elektrikli, devam eden çalışmalarla bu oran %40’a ulaşacak.

4 yıldır filoda değişlik yok

Ancak demiryolu filosunda bu süreçte bir değişiklik olmadı. TCDD Taşımacılık filosuna 2016 yılından bu yana yeni hiçbir ana hat lokomotifi alınmadı. 2019’da taşımalarını 100’ün altında elektrikli lokomotif ve yaklaşık 350 dizel lokomotif ile yaptı.

Halen Türkiye’de üretilebilen tek elektrikli lokomotif, Hyundai lisansı ile Tülomsaş tarafından üretilen E68000. Türkiye’de 80 adet E68000 bulunuyor ve elektrikli lokomotiflerin yarısından çoğunu oluşturuyor. Yaşları 5-10 arasında değişen bu yeni nesil lokomotifler,  ilk zamanlarında Türkiye’nin dik eğimli yollarında ağır yük taşımacılığında zorlandı, çok eleştiri aldı. Sonraki dönemde yazılım tarafında önemli iyileştirmeler yapıldı, sorunların büyük ölçüde aşıldığı belirtildi. Yine de, 80 adetlik ilk siparişin dışında başka bir üretim olmadı.

64 elektrikli lokomotif planlanıyor

Oysa TCDD Taşımacılık’ın onaylanmış yatırım bütçesinde 64 yeni elektrikli lokomotif alımı yer alıyor. Toplam tutarı 1.56 milyar TL olan bu yatırım kaleminde bu seneye kadar herhangi bir harcama yapılmadı. 2020 bütçesinde ayrılan rakam 24 milyon TL, toplam yatırım tutarının 64’te biri, yani tek bir lokomotife denk düşüyor.

Elektrikli hatta dizel lokomotif kabusu

11 Oca 181 Eki 18

2017 sonunda faaliyete başlayan iki özel operatörden Omsan, tamamı elektrikli olan Sivas-İskenderun hattında yılda 3 milyon tonun üzerinde taşıma yapıyor. TCDD Taşımacılık’tan kiraladığı 15 adet Toshiba elektrikli lokomotifle taşımaları yürüten Omsan şimdiye kadar filosuna başka bir araç katmadı.

Hibrit lokomotifler geliyor

Diğer özel operatör Körfez Ulaştırma, Tüpraş’ın İzmit, Kırıkkale ve Batman rafinerileri arasında taşımacılık yapıyor. Yılda 2 milyona tona yakın yük taşıyan şirket, şimdiye kadar kiraladığı ve satın aldığı dizel lokomotiflerle taşımaları gerçekleştirmişti. Ancak en yoğun kullandığı güzergahın önemli bir kısmında elektrifikasyon çalışmalarının tamamlanmak üzere olması, şirketi yeni arayışlara itti. Geçtiğimiz sene Stadler ile, 7 adet Euro Dual anlaşması yaptı. Euro Dual’ların hem elektrik, hem de dizel motorları bulunuyor.

Serbestleşmeyle kendi ayaklarının üzerinde durma baskısı altında olan TCDD Taşımacılık, bir yandan yük hacmini arttırmaya çalışırken, bir yandan da giderlerini düşürmeye gayret ediyor. Demiryolu taşımacılığında en önemli maliyet kalemi enerji. Elektrikli lokomotiflerin enerji giderleri dizellerin çok altında. Ömürleri daha uzun, bakım maliyetleri daha az. Dolayısıyla mümkün olan her hatta elektrikli lokomotif kullanabilmek istiyor.

Tüm lokomotifler yüke kaydı

TCDD Taşımacılık’ın giderek artan elektrikli lokomotif ihtiyacına, pandemi nedeniyle duran yolcu trenleri bir nebze katkı oldu, çünkü Ege, İç Anadolu, Marmara ve Çukurova’da ana hat yolcu trenlerinde E68000’ler kullanılıyordu.

Eğer yük taşımaları bu hızla artmaya devam eder ve yolcu trafiği de yeniden başlarsa, elektrikli lokomotif ihtiyacı çok daha yakıcı olacak. Ve bir çözüm bulunamazsa, elektrikli hatlarda sık sık dizel lokomotifler görmeye başlayabiliriz.

Kapak fotoğrafı: Steve Hobson ©