İngiltere’de hızlı trenlerde makinistlik yapmakta olan ve Türkiye’de trenle uzun mesafeler kat etmiş olan Jools ile demiryolu, trenler ve makinistler üzerine yaptığımız röportajın üçüncü ve son bölümü:

İngiltere’de özelleştirme nasıl gerçekleşti?

İngiltere’de özelleştirme belirli bir süreliğine işletme hakkının devri (franchasing) olarak yapıldı, bu yüzden her bir bölge veya hatta farklı operatörler çalışabiliyor. Altyapının sahibi ve işleticisi devlete ait Network Rail şirketi. Hatta bir dönem bu şirket bile özelleştirilmişti. Devirler 7 ila 20 yıl arasında değişiyor, ve operatörler devlete imtiyaz karşılığı her yıl belirli bir bedel ödüyorlar.

Özelliştirme ile neler değişti?

Özelleştirmelerin pozitif bir yanı pek çok yerde servis kalitesinin artmış olması. Ancak bu kalitenin bedelini elbette herkes ödüyor. Çünkü artık demiryolu bir kamu hizmeti değil, bir kar alanı.

İngiltere’de makinist olmak

İnsanlar bundan nasıl etkilendi?

Demiryolu İngiltere’de her zaman tercih edilen bir mod. Karlılık da ön plana çıkınca sonuç aşırı kalabalık trenler oldu. Örneğin Güneydoğu İngiltere’de trenler neredeyse %100 kapasite ile çalışıyor. Altyapı geliştirilmediği sürece daha fazla yolcu taşınamayacak bir noktaya geldi.

Makinistler için neler değişti?

Basit bir şekilde: maaşlar ve şartlar. Maaşlar genel olarak eskisine göre daha yüksek. Ve çalışma şartları ve imkanları da eskisine göre çok daha değişken. Örneğin belirlenen çalışma takviminin ötesinde fazla mesai yapmamız ve planlanandan daha fazla yere gitmemiz gerekebiliyor. Ama toplamda daha az saat çalışıp daha çok kazandığımızı söyleyebilirim. Tabii özel sektörde herşey çok değişik, her türlü karar maliyetine bakılarak alınıyor.

Başka?

İş çeşitliliğinde de değişiklikler var. Özel tren operatörleri belirli bir bölgede veya hatta çalıştıkları için, makinistler aynı lokomotif ile aynı rotada sürekli çalışmak durumunda kalıyor. İngiliz Demiryolları (British Railways) zamanında güzel bir iş çeşitliliğimiz vardı, bazen yük, bazen yolcu trenlerinde çalışır, farklı rotalara giderdik. Şimdi bunların hepsi bitti.

Eğitimler?

İkinci makinistten vazgeçildiği 1988’den itibaren tüm makinist eğitim sistemi değişti. Artık eğitimler sınıflarda yapılıyor, adaylar deneyimden çok kitaplardan öğreniyorlar. Sınıf eğitimlerini tamamladıktan sonra bir kaç ay deneyimli bir makinistin kontrolünde tren kullanımları ve kurallara ne kadar uyduğu takip ediliyor. Sonunda bir sınavdan geçiyorlar. Tüm bu süreç yaklaşık 10 ay sürüyor.

Türkiye’de uzun bir tren yolculuğu yaptın. Deneyimlerin nasıl?

Türkiye’deki seyahatlerimden gerçekten çok büyük keyif aldım. Tenlerin büyük bir kısmı temiz ve rahat, personel çok dost canlısı. Online rezervasyon sistemini kullanarak yolculuğunuzu planlayabilmek harika.

“Tren Tur Kartı” kullanmak nasıldı?

Yataklı Tren Tur Kartı ile yataklı bilet almak için verdiğimiz mücadele en “sevimsiz” yanıydı..

Yataklı vagonlarda yolculuk nasıl?

Yataklı vagonlar mükemmeldi. Yemekli vagonlar gayet güzeldi, bazı seçeneklerin hemen tükenmesi dışında. Pulmanlar da çok konforluydu. Genel olarak tümünden çok memnun kaldım diyebilirim.

Bir sonraki ziyaretimi iple çekiyorum. Doyulmaz manzaralarıyla dünyayı bir pencerenin ardından izlemek gerçekten müthiş.

İngiltere’de makinistlerin çalışma şartları

Röportaj: Onur Uysal
Kapak Fotoğrafı: Onur Uysal ©