TBMM’ye sunulan torba kanun kabul edilirse, demiryollarında rekabet 2023 sonrasına kalmış olacak.

TBMM’ye dün sunulan 12 maddelik torba kanunda demiryollarını ilgilendiren üç başlık bulunuyor. Özellikle ikisi, özel sektörün demiryolu taşımacılığına girişini etkileyebilecek nitelikte. İşte torba kanunla gelecek değişiklikler:

TCDD’nin finansman açığını Hazine karşılayacak

TCDD, 2019 yılında 1 milyar TL’lik gelire karşılık, 3,5 milyar TL gider sonucu 2,5 milyar TL zarar etti. TCDD’nin finansman açığı bugüne dek Hazine tarafından karşılanıyordu. Meclisteki yasa tasarısına göre finansman açığının Hazine tarafından üstlenilmesi 2023 yılına kadar uzatıldı. Bu süre 10 yıl daha uzatılabilecek.

Türkiye’nin demiryolu altyapısının geliştirilmesi, işletilmesi ve bakımından sorumlu TCDD’nin ana geliri, tren operatörlerinden alınan altyapı kullanım ücretine dayanıyor. Kurumun karlılığa zorlanması, altyapı kullanım ücretlerinin artması anlamına da gelecek. TCDD’ye devlet desteğinin devam etmesi, aslında, trenlerin tırlarla ve otobüslerle rekabet edebilirliğini sağlamak açısından önemli.

Öte yandan, TCDD’nin finansman açığının kapatılması, dolaylı olarak iştiraklerinin de desteklenmesini sağlıyor. TCDD’nin iştirakleri arasında, özel sektörle yer yer rekabet, yer yer işbirliği içinde olan tren operatörü TCDD Taşımacılık ve demiryolu aracı üreticisi Türasaş da bulunuyor.

TCDD Taşımacılık’ın finansman açığını TCDD karşılayacak

TCDD Taşımacılık, 2019 yılında 1,4 milyar TL net gelir ve 1,2 milyar TL sübvansiyona karşılık 3,7 milyar TL gider ile 1,1 milyar TL zarar etti. Yılda 1 milyar TL civarında finansman desteğine ihtiyacı var.

TCDD Taşımacılık’ın finansman açığının karşılanması, yük tarafında maliyetinin altında tarife sunabilmesine olanak veriyor. Bu fiyatlandırma, önemli miktarda yükün karayolundan demiryoluna çekilmesini sağlasa da, karlılık esaslı çalışan ve TCDD Taşımacılık’ın tarifelerini dikkate almak durumunda olan diğer özel operatörler açısından bir sorun.

Yasa taslağına göre, TCDD Taşımacılık’ın finansman açığı, 2023 yılı sonuna kadar TCDD tarafından karşılanmaya devam edilecek. Bu süre de yine 10 yıla kadar uzatılabilecek.

Özel yolcu trenleri de 2024’e kaldı

Daha önce yazmıştık, bugün özel trenlerin işletilmesinin önünde aslında bir engel yok.

Ancak TCDD Taşımacılık’ın yolcu trenleri için devletten aldığı sübvansiyon, toplam bilet gelirlerini bile aşıyor. Özel sektörün tümüyle kendi finanse ettiği bir trende bilet fiyatları, TCDD Taşımacılık’ın fiyatlarının iki katına yaklaşabilir. Özel sektörün zaten yabancı olduğu bir alanda, bir de sübvanse edilen trenlerle rekabete girmesi kolay değil. Zaten bugüne dek girmediler.

Özel sektörün bu alana girişini hızlandırmak amacıyla, 2021 yılından itibaren özel operatörlerin de, aynı yolcu hatları için TCDD Taşımacılık ile birlikte ihaleye girmesi ve kazanan devlet veya özel operatörün sübvanse edilmesi kararlaştırılmıştı. Ancak sektördeki belirsizliklerin yanına Covid belirsizliği de eklenince özel sektörden bir talibi çıkmadı.

Torba yasa ile, 2023 sonuna kadar, tüm yolcu trenlerinin TCDD Taşımacılık tarafından işletilmesi sağlanacak. Kamu destekli tren hatlarına özel sektör talip olamayacak.

Böylece hem yükte, hem de yolcu tarafında devlet operatörü ve özel operatörler arasında yoğun rekabet 2023 sonrasına kalmış olacak.

Kapak fotoğrafı: Steve Hobson ©