Hafta ortasında İstanbul-Konya seferini yapan hızlı trenle Adapazarı-Pendik seferini yapan Ada Ekspresi  aynı hatta karşılaştı, son anda tampon tampona dokunarak durabildi.

Ucuz atlatılan bu kazaya ilişkin akla çok sayıda soru geliyor. Bu soruların büyük kısmı, kaza soruşturması ile aydınlığa kavuşturulacak. Bir kısmı ise genel bilgiler ve kaza sonrası paylaşılan bilgilerle kısmen cevaplandırılabilir. İşte akla gelen bazı sorular:

Trenler kafa kafaya çarpıştı mı?

Trenlerin oldukça küçük bir hızda birbirine dokunduğu anlaşılıyor. Hızlı trenin zaten durmakta olduğu, Ada Ekspresi’nin ise YHT’yi görünce acil duruş yaptığı haberlerde yer almıştı. Hafif yaralanmaların bu acil duruş sırasında oluşması muhtemel.

Üç hatlı bir yerde iki tren niye karşı karşıya geliyor?

Marmaray’da üç hattın ikisi Marmaray trenlerine ayrılmış durumda. Üçüncü hat ise hızlı tren, bölgesel tren ve yük trenleri tarafından her iki yön için de kullanılıyor. Yük trenleri diğer hiçbir trenin çalışmadığı gece yarısı sonrası saatlerde çalışıyor, ancak gündüz saatlerinde aynı hattı kullanan hızlı trenlerin ve Ada Ekspresi trenlerinin karşı karşıya gelmesi olası.

Marmaray niye 4 hat yapılmadı?

Marmaray trenlerinin yanı sıra hızlı tren ve diğer yolu trenleri için de iki hat olması, hem güvenliği, hem de kapasiteyi arttırırdı. Ancak İstanbul içinden geçen Marmaray hattı çevresi yüksek binalarla çevrili. 2 hattan oluşan İstanbul içi geçişi, Marmaray projesi ile 3 hatta çıkarılırken, kenardaki boşluklar kullanıldı. 4. hat yapılabilmesi için ise ciddi bir yıkım gerekiyor. Kamulaştırma ve mahkeme süreçleri düşünüldüğünde hem maliyeti, hem de proje süresini arttırırdı.

Hatta sinyalizasyon var mı?

Evet, hem Marmaray trenlerinin kullandığı iki hatta, hem de diğer trenlerin kullandığı 3. hatta sinyalizasyon var. Marmaray trenlerinin çalıştığı hatlarda oldukça gelişken bir sistem olan CBTC, 3. hatta ise ETCS Level1 bulunuyor.

Demiryollarında sinyalizasyon 2021

Demiryollarımızda devreye alınan ve çalışmaları devam eden sinyalizasyon sistemleri haritası yayınlandı.

Sinyalizasyon olması ne anlama geliyor?

Bu hatta kurulu sinyalizasyon hem kontrol merkezinde hangi tren hangi hatta görülmesini sağlıyor, hem de makinistlere trafik lambaları ile yolun müsait olup olmadığını gösteriyor. Sinyalizasyonla konuşan araç içi sistemler sayesinde de gerektiğinde trenlerin otomatik olarak durdurulması sağlanıyor.

Makinist hatası olabilir mi?

Tam çalışan bir sinyalizasyon sisteminde, Ada Ekspresi makinistinin kırmızı ışığı görmesi ve daha önce durması beklenirdi. Ancak makinist dikkate almasa bile, bu trenlerde, ışık ihlalinde trenin otomatik olarak durmasını sağlayacak sistemler bulunuyor. Yani sinyalizasyon sisteminde bir problem yaşanmış olması mümkün.

Öte yandan makinistinin, otomatik olarak durmayan treni, acil fren sistemi kullanarak durdurduğu tahmin ediliyor. Hattın kavisli yaklaşması ve trenlerin duruş mesafesinin uzunluğu dikkate alındığında hızlı bir refleks göstererek büyük bir kazayı engellemiş olması muhtemel.

Sinyalizasyon hatası olabilir mi?

Ada Ekspresi’nin makinist ve otomatik sistem tarafından durdurulmaması, sinyalizasyon sisteminde bir hata olabileceğini düşündürüyor. Öte yandan hızlı trenin istasyon dışında, ticari hat üzerinde beklemede olması, hattın ilerisinde bir tren olduğu bilgisinin göründüğü, bu sayede hızlı trenin makinist veya sistem tarafından  durdurulduğu izlenimi uyandırıyor. Sinyalizasyon sisteminin bir tren için çalışıp, diğer tren için çalışmaması pek olası değil.

Başka ne ihtimaller var?

Bir başka ihtimal, Ada Ekspresi içindeki otomatik durdurma sisteminin, sinyalizasyon sistemi dur demesine rağmen treni durdurmaması. Eğer sinyalizasyon sisteminin düzgün çalıştığı anlaşılırsa, araç içi sistemde sorun aranacak.

Şimdi ne olacak?

Kazaya ilişkin Ulaştırma Bakanlığı bünyesinde oluşturulan kaza inceleme ekibi çalışmalarını tamamlayacak. Hazırlayacakları raporun, kazanın sebeplerini ve benzer bir kazanın oluşmaması için alınması gereken tedbirleri içerecek.

Trenler güvenli mi?

Trenler, otomobil ve otobüslerden farklı olarak, sürücü hatalarını minimuma indirecek önemli olanaklara sahip. Yine otomobil ve otobüslere nazaran demiryolu araçlarının daha düzenli bir bakım hizmeti aldığını söylemek mümkün. Ancak demiryolu kabuk değiştiriyor, diğer ulaşım sistemleriyle rekabet edebilmek için hızlanıyor, daha yoğun kullanılıyor. Yönetim, sürüş, bakım ve kontrol sistemlerinin bu değişime ayak uydurması, eğitimlerin, prosedürlerin yeni ihtiyaçlara göre güncelleniyor olması şart. Öte yandan her kaza, hafızalardan silinmeyecek acı birer tablo ile beraber, tekrarının önüne geçecek önlemlerin alınmasıyla da sonuçlanıyor, sonuçlanması gerekiyor.