Avrupa ve Asya’yı birleştiren Marmaray projesinin ilk etabı geçtiğimiz hafta hizmete açıldı.

Bu yazıyı kopyalamamak için 5 neden

Ve ardından önce aksaklıklar, ve büyük bir tartışma başlattı.

Neler oldu? Neler iddia edildi? Ne açıklamalar yapıldı? İşte birinci haftası tamamlanırken Marmaray tartışmaları hakkında her şey:

Elektrik Kesintileri

Marmaray’da halka açık seferlerin yapıldığı ilk gün karşılaşılan elektrik kesintisi şaşkınlık yarattı. Sonrasında bir kez daha tekrarlanan kesintiler yüzünden yolcular en yakın istasyona yürüyerek gitmek zorunda kaldılar.

Hürriyet Gazetesi’nde yayınlanan bir hafta önce röportajda, Marmaray’ın elektrik mekanik işlerinin yüklenicisi Anel şirketinin yönetim kurulu başkanı, elektrik kesintilerinin hiç olmayacağını söylemişti.

İlk günkü elektrik kesintisinin ardından, Anel şirketi, kendilerinin sadece tünel ve istasyonlarının aydınlatmasını üstlendiklerini, Marmaray araçlarının ilerlemesini sağlayan kataner hattının kendi sorumluluklarında olmadığını açıkladı.

Ardından Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım, problemin şehir şebekesinden kaynaklandığını açıkladı.

Bu açıklama, Marmaray projesinde daha önce çalışmış ve emekli olmuş Rıza Behçet Akcan’ın açılıştan önce yayınlanan eleştirilerini destekler nitelikteydi. Akcan, elektrik trafolarının bir tanesi hariç tamamının projenin ikinci etabında bitirileceğini, ilk etabın erken başlayabilmesi için geçici trafo yapıldığını, bu yüzden sorun yaşanabileceğini belirtmişti.

Marmaray projesi

Duruşlar

Marmaray araçları yol üstünde, istasyonlar arasında zaman zaman durdu, özellikle de ilk 3 gün. Bazıları kısa bir süre içinde çözülürken, bazıları daha uzun sürdü ve yolcular arasında gerilim yarattı.

Bu duruşlar, TCDD Genel Müdürü Süleyman Karaman tarafından aşırı kalabalığa ve acil durum frenlerinin yolcular tarafından kullanılmasına bağlandı. Hatta bazı gazeteler hükümet karşıtlarının organize ettiğini iddia etti. Herhangi bir kamera kaydı veya tanık olmadığı için, açıklama genel kabul görmedi. Öte yandan, Marmaray’da her kabine birer güvenlik görevlisi yerleştirildi, ve duruşlar sona ermiş gözüküyor.

Duruşlara ilişkin en yankı bulan iddia, Behçet Akcan’ın açıklamalarına dayanarak TMMOB’dan geldi. TMMOB, projenin açılışının aceleye getirilmesi ve iki etaba bölünmesinden dolayı, asıl olarak Maltepe’de inşa edilecek kontrol merkezinin devreye alınamadığını, bu yüzden Üsküdar’da geçici bir kontrol merkezinin oluşturulduğunu, projede olması gereken otomatik sistemlerin de bir kısmının yetişmediğini ve bu yüzden sık sık duruşların olduğunu açıkladı.

Açılış Aceleye Getirildi

Projeye ilişkin bir başka eleştiri de, açılışın politik tercihlerden dolayı aceleye getirildiği oldu. Ulaştırma Bakanlığı’ndan Metin Tahan’ın, bir gazetede yayınlanan röpörtajında, projenin yetişmemesi durumunda intihar edeceklerine dair bir kağıdı imzaladıklarını açıklaması da kamuoyunda “aceleye getirilme” algısını kuvvetlendirdi.

Kapasite

Marmaray, ilk 15 gün ücretsiz olacağının açıklanması nedeniyle, büyük bir izdihamla karşılaştı. Hem İstanbul Belediye Başkanı Kadir Topbaş, hem de Süleyman Karaman, yolcuların hiç durmadan gidiş dönüş yaptıklarını ve merak ettiklerinden dolayı her yeri ellediklerini belirtti. Sirkeci istasyonunun da bu izdiham yüzünden açılmadığı söylendi.

Bu açıklamalar kapasiteye ilişkin bir başka tartışmayı gündeme getirdi. Marmaray’ın kapasitesi saatte 70 bin yolcu olarak açıklanmıştı. Marmaray, açıldığı günden bu yana en kalabalık günü olan Pazar günü 350 bin yolcu taşımıştı. Dolayısıyla “demekki kapasite saatte 70 bin değil” diyen uzmanlar oldu.

Süleyman Karaman, 70 bin saatlik kapasitenin projenin tümünün hayata geçmesinin ardından mümkün olacağını belirtti. Böyle bir talep beklemediklerini, bu yüzden kimi aksaklıklar olduğunu, ve bu yüzden kısa sürede yeni araçları da devreye alarak kapasiteyi daha artıracaklarını, ve zaten ücretsiz taşımanın sona ermesinden sonra talebin de normalleşeceğini söyledi.

Sirkeci’ye ilişkin açıklama ise Topbaş’tan geldi. Marmaray’ın en derin istasyonu olan Sirkeci’de çok uzun yürüyen merdivenler olduğunu belirten Topbaş, Sirkeci aslında hazır olmasına rağmen, izdihamdan dolayı merdivenler kullanılamazsa çocuklar ve yaşlılar için büyük sıkıntı çıkacağını, bu yüzden Sirkeci istasyonunun, ücretli seferlerin başlamasıyla devreye alınacağını söyledi.

Tüplerde Yaşanan Çökmeler ve Deprem Riski

Bu açılıştan önce başlayan bir tartışma oldu. Tüplerin denize batırılması esnasında gevşek zeminle karşılaşıldığı, ve bu yüzden Marmaray’ın depremde büyük risk yaratacağını söyleyenler oldu.

Binali Yıldırım proje esnasında gevşek zeminle karşılaşıldığını doğruladı, ancak bu sorunun beton enjekte edilerek çözüldüğünü belirtti. Ayrıca depreme karşı gerekli önlemlerin alındığını ve Marmaray tünelinin İstanbul’daki gökdelenlerden daha güvenli olduğunu açıkladı.

Güzergah

Marmaray’ın güzergahına ilişkin en temel eleştiri, İstanbul’ın trafik sorununu çözmekte yetersiz kalacak bir yere yapıldığı oldu. Marmaray boğazın en güneyine yapılıyordu, oysa şehir 3. Köprü de dahil yeni projelerle kuzeye doğru kaymakta idi.

Marmaray’ın şehrin yoğun yerleşim alan yerlerinden geçmediği doğru. Öte yandan, Marmaray eski banliyö hatlarının kullandığı güzergahı kullanacağından, projenin çok büyük bir kısmının (76,5 kilometrenin 63 kilometresi) inşası, yeni bir metro hattının yapılmasından çok daha ucuza mal olacak. Belediye de, çok sayıda noktada diğer ulaşım sistemlerine bağlantılar yaparak Marmaray’ın kullanımını arttırmaya çalışıyor. Tabi bir de, şehrin kuzeye kayması ile İstanbul’un ormanlık alanlarının tahrip olacağı zaten bir eleştiri konusu, bu yüzden Marmaray şehrin güneyde kalmasına destek olabilir.

Önemli bir nokta da, Marmaray’ın sadece şehir ulaşımına yönelik bir çözüm değil, aynı zamanda Asya ve Avrupa kıtalarını demiryolu ile birleştiren bir proje olması. Bu yüzden her iki kıtadaki demiryolu hatlarının birleştirilmesi de proje açısından önemli bir kriter oldu en başından bu yana. İki kıta arasındaki bağlantının 21 ay önce kapandığını ve o günden bu yana iki kıta arasındaki tüm demiryolu trafiğinin durduğunu hesaba katacak olursak, bu şekilde bir bağlantının sanayinin de talebi olduğunu bilmek gerekiyor. Ancak şimdi alternatif bir bağlantı daha olacağı ortaya çıktı. 3. Köprünün üzerinde gidiş-gelir demiryolu hattı da bulunuyor, dolayısıyla iki kıta demiryolu ile köprüden de bağlanacak. Ancak bu hatların sadece hızlı tren için mi kullanılacağı, yük trafiğine de açık olup olmayacağı henüz resmen dile getirilmedi.

Marmaray hakkında doğru bildiğimiz yanlışlar

Projede Yaşanan Gecikmeler

Bir başka eleştiri de projenin çok uzun sürede tamamlandığı oldu. Ulaştırma Bakanlığı, Marmaray’ın 2009’da bitirilmesinin planlandığını, ancak arkeolojik çalışmaların ancak 2009’da tamamlanabilmesi sebebiyle 4 yıllık bir gecikme yaşandığını açıkladı. Başbakan da sık sık “çanak çömlek” yüzünden projenin gecikmesinden yakınmıştı. Ancak rota tarihi yarım adadan geçtiği için bunun proje planlarına dahil edilmesi gerekirdi. Öte yandan, projenin yer üstünden giden ikinci etabının yeni başlaması ve 2 sene daha sürecek olması, akla, arkeolojik buluntularla karşılaşıldığında neden ikinci etaba başlanmadığı sorusunu getirdi.

Acil Durum Planları

Duruşlar ve diğer problemlerde yaşananlar bir başka tartışmayı daha başlattı. Acil durum planları hazırlandı mı, test edildi mi ve yeterince iyi mi? Binali Yıldırım bunların hazır olduğunu, acil bir durumda diğer tübe geçişin sağlanacağı yolların var olduğunu açıkladı.

Basına Yönelik Kısıtlamalar

İlk gün Marmaray’da çok sayıda basın mensubu yayın yaparken yaşandığı için problemler ana akım medyada geniş yer buldu. Bu durum hükümet tarafından eleştirildi ve ardından kimi basın mensuplarının çekim yapmasına izin verilmediği duyuldu.

Bu durum Süleyman Karaman tarafından şu şekilde açıklandı: “TCDD görevlilerinin basın mensuplarına eşlik etmesi talimatını ben verdim, bu onları engellemek için değil, olumsuz yayınlardan dolayı kendilerine yönelebilecek tepkilere karşı korumak için. Dilerlerse TCDD görevlileri olmadan da yayın yapabilirler, herhangi bir yasak söz konusu değil”.

Kapak Fotoğrafı: Onur Uysal ©