Bölgenin en önemli demiryolu projelerinden biri olan Bakü-Tiflis-Kars yakında tamamlanacak.

Bölgedeki taşıma koridorlarına önemli bir alternatif olacak projenin şüphesiz ekonomik ve politik sonuçları da olacak.

İşte bu önemli proje hakkında bilmeniz gereken 10 şey:

Üç ülkeyi birleştiren 826 km

Bakü Kars arası demiryolu hattı toplam 826 km olacak ve Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye’yi birbirine birleştirecek. Proje, Azerbaycan-Gürcistan arasındaki halen kullanılmakta olan 721 km uzunluğundaki Bakü-Tiflis-Ahılkelek hattı ile yapımı devam eden 105 km uzunluğundaki Ahılkelek-Kars hattından oluşuyor. Bu hattın 76 km’lik bölümü Türkiye’de, Kars ile sınır arasında. Kalan 29 km ise Gürcistan’da, sınır ile Ahılkelek arasında. Tam sınırda bulunan 2 km’lik bir tünel iki ülkeyi birleştiriyor. Gürcistan bölümündeki mevcut hattın 153 km’lik bölümü de ya yenileniyor, ya da yeniden yapılıyor.

Bakü Tiflis Kars demiryolu projesi

Ahılkelek’te hat değişimi

Bakü-Tiflis-Kars arasındaki hatta iki farklı ray aralığı kullanılmakta: Geniş ray aralığı (1520mm) ve standart ray aralığı (1435mm). İki farklı ray aralığı Ahılkelek’te buluşuyor. Bu yüzden orada bir boji değişim istasyonu kurulacak. Böylece CIS vagonlarının aks değiştirerek Türkiye’ye ilerlemesi mümkün olacak. CIS ülkeleri ve Türkiye arasında, konvansiyonel vagonlarla taşınan yüklerin, elleçlenmeden taşınması mümkün olacak.

Azerbaycan’ı dünyaya bağlayacak

Şüphesiz ki bu projeden en büyük kazancı Azerbaycan elde edecek. Petrol ürünleri ihracatçısı Azerbaycan, petrol ürünleri ithalatçısı Türkiye’ye demiryolu ile bağlanmış olacak. Dahası Azerbaycan, Avrupa ve diğer bölgelere, Türkiye’deki limanlar ve demiryolu hatları aracılığıyla bağlanmış olacak.

CIS ülkelerine demir ipek yolu

Türkiye’nin bu projeden en büyük beklentisi, demir ipek yolunun hayata geçirilmesi. Türkiye, bu ve Marmaray projesi ile birlikte, Çin-Avrupa demiryolu trafiğinden pay almayı bekliyor. Rusya’nın herhangi bir nedenle devde dışı kalması gibi bir durum olmazsa, bu hattın Çin-Avrupa trafiğinde ana alternatif olması mümkün değil. Ancak özellikle Türkiye ve CIS ülkeleri (Türkmenistan, Özbekistan ve Kazakistan) arasındaki taşımalarda önemli bir rol oynayacağı açık.

Asya-Avrupa bağlantısında Marmaray anahtar mı?

Bakü-İstanbul Arası Yolcu Taşımacılığı

Her ne kadar proje yük taşımacılığını merkezine alsa da, yolcu taşımacılığı konusunda azımsanmayacak bir beklenti bulunmakta. Başlangıçta yılda bir milyon yolcunun taşınması planlanan Bakü-İstanbul arası işletilecek yolcu trenlerine ilişkin Azerbaycan Demiryolları, İsviçreli üretici Stadler ile bir anlaşma yaptı bile. Uzun vadede taşınan yolcu sayısının yıllık 3 milyona ulaşması bekleniyor.

Bakü Tiflis Kars hattına ilk vagon yatırımı Azerbaycan’dan

Yük taşımacılığında büyük hedefler

Bakü-Tiflis-Kars projesinin en başta gelen amacı bölgede yeni bir enerji koridoru yaratmak. Azerbaycan’ın petro-kimya ürünlerinin bu hat üzerinden tüm dünyaya ulaşması hedefleniyor. Buna ek olarak, Türkiye-CIS ülkeleri arasındaki mevcut trafik de büyük ölçüde bu hatta kayacak. Mevcut İran üzerinden yürüyen demiryolu hattının ihtiyaca yetmemesi, Van Gölü ve Saraks’ta beklemelerle karşı karşıya kalınması nedeniyle karayolu ile devam eden taşımacılığın da bu hatta kayması olası. Hatta başlangıçta yıllık 6.5 milyon ton yük taşınması bekleniyor. Hedef ise uzun vadede yıllık 17 milyon ton.

Kars yük taşımacılığında merkez olacak

Kars, bu büyük trafikte kritik bir rol üstlenecek. Operasyonel sebeplerden dolayı, kargonun önemli bir kısmının Kars’ta TCDD vagonlarına aktarılması bekleniyor. Bu, milyonlarca ton yükün Kars’ta elleçlenmesi ve depolanması demek. Yüzlerce CIS ve TCDD vagonunun idaresi de bir başka konu. Bu TCDD, 2023 hedefleri kapsamında planladığı 18 lojistik merkezden birisi olarak Kars’ı belirledi. Azerbaycan’ın Kars’ta, 30 hektarlık bir alanda bir lojistik üs inşa etmeyi ve işletmeyi planladığı konuşuluyor. Kars, bu proje ile büyük önem kazanırken, halen doğu yönlü trafikte önemli rol oynayan Van ve Tatvan güç kaybedecek.

10 soruda Bakü-Tiflis-Kars demiryolu projesi

Bağlantılı yeni hatlar açılabilir

Bakü-Tiflis-Kars projesi üç ülkeyi (Azerbaycan, Gürcistan, Türkiye) kapsamakla birlikte, gündemdeki bir dizi demiryolu projesi ile etki alanını genişletmesi bekleniyor. Kazakistan’ın açılışını yakın zamanda yaptığı doğu-batı eksenli yeni hattın, Hazar Denizi üzerinden yapılacak Türkiye-Çin arası taşımacılıkta güçlü bir alternatif olması bekleniyor. Afganistan, projeye olan ilgisini resmi düzeyde açıkladı. İran halen kapalı olan Azerbaycan demiryolu bağlantısını açmak istediğini açıklarken, Gürcistan Hükümeti de, halen kapalı olan Sukhumi-Tiflis demiryolunun yeniden açılmasını düşünebileceğini açıkladı.

Derin politik sonuçları olacak

Bakü-Tiflis-Kars hattının Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye arasındaki ekonomik ilişkileri daha da güçlendireceği açık. Ermenistan üzerinden geçen ve halen kapalı tutulan Kars-Gümrü-Tiflis hattını neredeyse gereksiz hale getireceği için Ermenistan’ın izolasyonunu arttırması da beklenmeli. Çin-Avrupa demiryolu koridoru için büyük bir çaba gösteren Rusya’da projenin gelişimini mutlaka yakından izleyecektir. Azerbaycan’ın, Türkiye-CIS ülkeleri arası trafikte artık söz sahibi olacak. Transit yükler konusunda iddialı hedefleri olan Kazakistan’dan geçen rotalar artacak. Komşularla demiryolu bağlantılarını güçlendirmek isteyen İran’ın ise, Türkiye-CIS ülkeleri trafiğinde kayıpları olacak.

Açılış 2015’te

Projenin hem başlangıcı, hem de bitişi çeşitli sebeplerle defalarca ertelendi. Halen inşaat çalışmaları Türkiye-Gürcistan sınırının her iki tarafında devam etmekte. Tam sınırdaki 4.5 km’lik tünelin, en son tamamlanan bölüm olması ve 2015’in ortalarında bitmesi bekleniyor. İlk testlerin bu sene sonunda başlaması, inşaat çalışmalarının 2015’in ilk yarısında tamamlanması planlanıyor. Hattın açılış tarihi 2015 sonu.

Kapak Fotoğrafı: Azerbaycan Demiryolları ©