Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD), bu sene 160. yılını kutluyor.

Anadolu’da demiryolunun hikayesi, 160 yıl önce İzmir-Aydın demiryolu ile başladı. Osmanlı Döneminde demiryoluna Avrupalı şirketler damgasını vururken, Cumhuriyet döneminde demiryolunun devletleştirilmesi ve Anadolu’nun demir ağlarla örülmesi hedefi öne çıktı. Bugün demiryolları tarafından taşınan yükün büyük bir kısmı, Cumhuriyetin ilk yıllarında açılan hatlarda taşınıyor.

İşte Anadolu’da demiryollarının son 93 yılının köşe taşları:

Behiç Erkin’e istiklal madalyası

1923 – Demiryolları Kurtuluş Savaşı’nda önemli bir rol oynadı. Anadolu Şimendiferleri İşletme Müdürü Behiç Erkin’e, katkılarından dolayı TBMM takdirnamesi ve istiklal madalyası verildi.

1924 – Türkiye Cumhuriyeti toprakları üzerinde kalan 4559 km uzunluğundaki demiryollarının devletleştirilmesi ve geliştirilmesi amacıyla Anadolu-Bağdat Demiryolları Müdüriyeti Umumiyesi kuruldu.

Cumhuriyet’in ilk demiryolu Yerköy’e

1925 – Cumhuriyet döneminin ilk demiryolu 203 km uzunluğundaki Ankara-Yerköy hattı açıldı.

1927 – Kayseri ulusal demiryoluna bağlandı.

Demiryollarında devletleştirme başladı

1928 – Özel şirketler tarafından işletilen demiryollarının devletleştirilmesine başlandı. Anadolu Demiryolu Şirketi devletleştirildi.

1930 – Sivas ulusal demiryoluna bağlandı.

1931 – Malatya ulusal demiryoluna bağlandı.

1932 – Samsun ulusal demiryoluna bağlandı. Cumhuriyetin ilk 10 yılında 1829 km demiryolu inşaası tamamlandı, toplam demiryolu ağı 6388’e ulaştı.

Demiryolları doğuya uzandı

1934 – Elazığ ulusal demiryoluna bağlandı.

1935 – Diyarbakır ve Gaziantep ulusal demiryoluna bağlandı.

1936 – Isparta ve Burdur ulusal demiryoluna bağlandı.

1937 – Divriği ulusal demiryoluna bağlandı.

1938 – Erzincan ulusal demiryoluna bağlandı.

Demiryolu endüstrisinde önemli adım: Cer atölyesi

1939 – Erzurum ulusal demiryoluna bağlandı. Sivas’ta cer atölyesi kuruldu (bugünkü adıyla Tüdemsaş).

1943 – Cumhuriyetin ikinci 10 yılında 1585 km demiryolu inşaa edildi.

1948 – Kahramanmaraş ulusal demiryoluna bağlandı. Türkiye içinde bulunan 4889 km uzunluğundaki hatların tamamının devletleştirilmesi tamamlandı.

1949 – Sirkeci-Halkalı ve Haydarpaşa-Gebze hatları çift hatlı hale getirildi.

50’lerde frene basıldı

1951 – Kars ve SSCB sınırı (şimdiki Ermenistan) ulusal demiryoluna bağlandı. Adapazarı’nda vagon tamir atölyesi kuruldu (bugünkü adıyla Tüvasaş).

1953 – Cumhuriyetin üçüncü 10 yılında 337 km demiryolu inşaa edildi. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi (TCDD) adıyla bir KİT haline getirildi.

İlk elektrikli banliyö hattı

1955 – İlk elektrikli hat olan Sirkeci-Halkalı banliyö hattı açıldı.

1957 – Türkiye demiryolları tarihinin en büyük tren kazası İstanbul’da gerçekleşti. Kazada 95 yolcu hayatını yitirdi.

Yerli lokomotif hamlesi

1961 – İlk buharlı lokomotif (Karakurt) Eskişehir Demiryolu Fabrikası’nda (bugünkü adıyla Tülomsaş) üretildi.

1963 – Cumhuriyetin dördüncü 10 yılında 226 km demiryolu inşaa edildi.

1970 – Sincan-Ankara-Kayaş hatları çift hatlı hale getirildi.

1971 – Edirne ve Bulgaristan sınırı ile Van ve İran sınırı ulusal demiryoluna bağlandı.

1973 – Cumhuriyetin beşinci 10 yılında 320 km demiryolu inşaa edildi.

1983 – Cumhuriyetin altıncı 10 yılında 98 km demiryolu inşaa edildi.

İlk yerli dizel lokomotif

1985 – Traction Export ve Chantiers de L’Atlantique firmalarının lisansıyla ilk dizel elektrikli anahat lokomotifi (DE 24000) üretildi.

1986 – Krauss Maffei lisansıyla DE 11000 anahat ve manevra lokomotif üretimi başladı.

1987 – General Motors lisansıyla DE 22000 anahat lokomotifi üretimi başladı.

1987 – Toshiba lisansıyla ilk elektrikli lokomotif E 43000 üretildi.

1993 – Cumhuriyetin yedinci 10 yılında 95 km demiryolu inşaa edildi.

2000’lerin gündemi: Hızlı tren

2003 – Cumhuriyetin sekizinci 10 yılında 216 km demiryolu inşaa edildi. İlk hızlı tren hattı olan Ankara-Polatlı-Eskişehir hattının yapımına başlandı. General Motors lisansıyla DE 33000 anahat lokomotif üretimi başladı.

2004 – Trenlerin mevcut konvansiyonel hatlarda mümkün olan en üst hızda giderek sefer hızının arttırıldığı “hızlandırılmış tren” projesi, Pamukova’da gerçekleşen ve 36 yolcunun hayatını kaybettiği tren kazası ile durduruldu.

İlk hızlı tren yollarda

2009 – Türkiye’nin ilk hızlı tren hattı Ankara-Eskişehir hizmete açıldı.

2011 – Polatlı-Konya hızlı tren hattı hizmete açıldı. Ankara-Konya arası seferler başladı.

2012 – General Motors lisansıyla DE 36000 (Powerhaul) üretimi başladı.

Asya ve Avrupa birleşti

2013 – Cumhuriyetin dokuzuncu 10 yılında 240 km konvansiyonel hat ve 888 km hızlı tren hattı inşaa edildi. Boğazın iki yakasını demiryolu ile birleştiren Marmaray tüneli açıldı. Türkiye’de demiryolu taşımacılığının serbestleştirilmesine dair kanun kabul edildi. İstanbul banliyö hatları, yenilenmek amacıyla kapatıldı. Hyundai Rotem lisansıyla elektrikli lokomotif E 68000 üretilmeye başlandı.

2014 – Kısmi olarak konvansiyonel hattın kullanıldığı Eskişehir-İstanbul (Pendik) hızlı tren hattı hizmete açıldı.

2015 – Tamamı Türkiye’de üretilen ilk elektrikli manevra lokomotif E1000 raylara indi.

TCDD Taşımacılık AŞ kuruldu

2016 – TCDD’nin altyapı ve işletme birimleri ayrıldı. TCDD Taşımacılık AŞ, Türkiye’nin ilk tren operatörü oldu.

Kapak Fotoğrafı: Bursa Kent Müzesi ©