Elbette TCDD bir devlet kuruluşu, verimlilik, gecikmeler vb bir dizi konuda önemli sorunları bulunmakta.

Benzer sorunları olan Avrupalı şirketlerle, yıllar sonra da olsa, benzer bir gelecek mi kendisini bekliyor? Benim altını çizmek istediğim konu, TCDD’nin, Fransız Demiryolları (SNCF), İtalyan Demiryolları (FS) veya Alman Demiryolları (DB)’den çok farklı olduğu yönünde.

Demiryolunda serbest erişim Avrupa için iyi oldu mu?

TCDD, teknik olarak demiryolunda monopol olsa da, otobüs, tır ve uçakların sert rekabetiyle karşı karşıya. Pazar payı gerçekten minimum düzeyde. Bu sayede, örneği hatları yenileme çalışmaları için aylarca kapatabiliyorlar ve etkisi çok az oluyor. Demiryolu ağı nüfusun yoğun olduğu bazı yerlere ulaşmıyor bile, ve TCDD Bursa, Antalya gibi pazarlarda hiç yok. Bu haliyle bazı pazarlarda hakim oyuncu olan SNCF ve DB’den oldukça farklı.

SNCF ve DB büyük finansal gruplar. Az bilinir, ancak Fransa’nın en büyük karayolu firmalarından biri olan Geodis, bir SNCF iştirakidir. DB’nin de Almanya’da ve diğer ülkelerde, müşterilerine “tedarik zinciri” hizmeti sağlayabileceği pek çok iştiraki bulunmakta. Ancak TCDD bu durumda değil. Kısıtlı bir bütçe ayrılan TCDD’nin, özellikle altyapıda ekipman eksikliği, istasyonlarının küçük ve ekipmansız oluşu, tren teşkil alanlarının küçük, saydinglerin yetersiz oluşu hemen göze çarpıyor.  Tülomsaş gibi az sayıdaki iştiraki ise tren operasyonlarında değil. TCDD’nin elindeki limanların da büyük kısmı özelleştirildi.

Kapasite nedir ve TCDD için neden büyük önem taşıyor?

TCDD, mevcut trafiğin en iyilerini Fransa’da olduğu gibi rekabetle kaybedebilir ve en karsız olanlar elinde kalabilir. Ancak Fransa’dan farklı olarak, TCDD’nin yurtiçi ve yurtdışında kaybettiği trafiği yeniden alabileceğini zannetmiyorum. Eğer pazarlama ustası Ulusoy/Varan veya Pegasus’a İstanbul-Ankara arasında hızlı tren çalıştırma izni verilirse ne olacak?

Hızlı trenler dışında, demiryolu trafiği muhtemelen fazla büyümeyecektir. Zaten önemli bir teknik engel var: büyümeyi mümkün kılacak bir boş kapasite bulunmuyor. Ve büyük darboğazlar bulunuyor, Türkiye’nin demiryolunda merkez olmasının da önünde engel oluşturan. Özellikle Avrupa-Asya geçişi. Türkiye’de, karayolu taşımacılığının hala verimlilik sağlayacak noktaları bulunuyor,  ve muhtemelen önümüzdeki dönemin büyümesinden en büyük payı o alacak.

Demiryolunda serbestleşme kimin işine yarayacak?

Büyük bir kısmı tek hat olan demiryolu ağında açık erişim, tren operatörleri arasında pek çok anlaşmazlık yaratacaktır. Gecikmiş bir tren, aynı hattaki diğer pek çok treni etkilecektir. Güçlü bir anlaşmazlık çözme mekanizmasının devrede olması lazım.

Serbestleşme kanununun oylanması sırasındaki tartışmaları bilmiyorum, hükümetin TCDD’ye ilişkin hedefleri benim için çok açık değil. Diğer ülkelerdeki deneyimler gösteriyor ki, devlet desteğinin azaltılması bir seçenek değil. Açık erişim yerine, TCDD neden devlet kontrolündeki güçlü bir özel şirkete dönüştürülmüyor? THY’de böyle yapıldı, ve şimdi dünyanın en iyi ve karlı havayollarından biri.

Demiryolunda serbest erişim ve TCDD

Kapak Fotoğrafı: Onur Uysal ©
Çeviri: Onur Uysal